Tỷ giá để xác định doanh thu và chi phí bằng ngoại tệ là nghiệp vụ cần hạch toán thường xuyên của kế toán tại các doanh nghiệp khiến kế toán đau đầu không biết hạch toán sao cho hợp lý.
Về nguyên tắc và cách tính tỷ giá xác định doanh thu và chi phí bằng ngoại tệ cho các doanh nghiệp, đơn vị tổ chức, cá nhân đã được Bộ tài chính quy định cụ thể tại các thông tư sau:
- Thông tư 219/2013/TT-BTC: Hướng dẫn và thi hành một sô điều luật thuế GTGT
- Thông tư 78/2014/TT-BTC: Bổ sung và quy định cách xác định doanh thu và chi phí theo tỷ giá liên ngân hàng.
- Thông tư 200/2014/TT-BTC: Tính tỷ giá được xác định theo tỷ giá mua vào hoặc bán ra của ngân hàng thương mại
I. CÁCH TÍNH TỶ GIÁ XÁC ĐỊNH DOANH THU VÀ CHI PHÍ BẰNG NGOẠI TỆ
Khoản 22, Điều 7 tại Thông tư 219/2013 quy định về giá tính thuế như sau:
Giá tính thuế được xác định bằng đồng Việt Nam. Trường hợp người nộp thuế có doanh thu bằng ngoại tệ thì phải quy đổi ra đồng Việt Nam theo tỷ giá giao dịch bình quân trên thị trường ngoại tệ liên ngân hàng do Ngân hàng nhà nước công bố tại thời điểm phát sinh doanh thu để xác định giá tính thuế.”
Tổng kết lại: Trường hợp người nộp thuế tính tỷ giá xác định doanh thu bằng ngoại tệ bắt buộc phải quy đổi ra đồng Việt Nam theo tỷ giá giao dịch bình quân trên thị trường ngoại tệ liên ngân hàng do Ngân hàng nhà nước Việt Nam công bố vào đúng thời điểm phát sinh doanh thu.
Tại khoản 6, điều 3 của Thông tư 78/2014/TT-BTC hướng dẫn đầy đủ phương pháp tính thuê và chi chi phí theo tỷ giá xác định doanh thu và chi phí bằng ngoại tệ.
“Doanh nghiệp có doanh thu, chi phí và thu nhập khác bằng ngoại tệ thì phải quy đổi ngoại tệ ra đồng Việt Nam theo tỷ giá giao dịch bình quân trên thị trường ngoại tệ liên ngân hàng do Ngân hàng Nhà nước Việt Nam công bố tại thời điểm phát sinh doanh thu, chi phí, thu nhập khác bằng ngoại tệ, trừ trường hợp pháp luật có quy định khác. Đối với loại ngoại tệ không có tỷ giá hối đoái với đồng Việt Nam thì phải quy đổi thông qua một loại ngoại tệ có tỷ giá hối đoái với đồng Việt Nam.”
- Theo TT78/2014/TT-BTC, nếu doanh nghiệp phat sinh doanh thu, chi phí và thu nhập khác bằng ngoại tệ thi phải đổi ra tiền đồng Việt Nam theo tỷ giá giao dịch bình quân trên thị trường ngoại tệ liên ngân hàng do Ngân hàng Nhà nước Việt Nam công bố.
- Ngoài ra, doanh nghiệp cũng phải quy đổi các khoản doanh thu và, chi phí từ ngoại tệ ra tiền Việt Nam theo cac tỷ giá bình quân liên ngân hàng.
Điều 69 của TT200/2014/TT-BTC hướng dẫn nguyên tắc tính tỷ giá giao dịch doanh thu và chi phí bằng ngoại tệ như sau:
Nguyên tắc xác định tỷ giá giao dịch thực tế:
a) Tỷ giá giao dịch thực tế đối được xác định các giao dịch bằng ngoại tệ phát sinh trong kỳ ở các trường hợp:
- Ghi nhận nợ phải thu: Là tỷ giá mua vào của ngân hàng thương mại mà doanh nghiệp yêu cầu khách hàng thanh toán tại thời điểm phát sinh giao dịch.
- Khi ghi nhận nợ phải trả: Là tỷ giá bán của ngân hàng mà doanh nghiệp dự kiến giao dịch tại thời điểm giao dịch phát sinh.
Kế toán Việt Hưng phân tích các trường hợp cụ thể như sau:
- Nếu doanh nghiệp phát sinh doanh thu ở các tình huống ghi nhận nợ phải thu hay các trường hợp khách hàng thanh toán luôn thì tính tỷ giá theo định giá mua vào của ngân hàng thương mại nơi doanh nghiệp chỉ định khách hàng thanh toán tại thời điểm giao dịch phát sinh.
- Phát sinh các khoản chi phí là việc ghi nhận khoản nợ phải trả. Hoặc nếu phải trả khách hàng luôn thì tính tỷ giá xác định doanh thu và chi phí bằng ngoại tệ là tỷ giá bán ra của Ngân hàng thương mại của doanh nghiệp dự kiến giao dịch.
Vấn đề hầu hết kế toán gặp khó khăn là tính tỷ giá xác định doanh thu và chi phí bằng ngoại tệ như thế nào đê hợp pháp hóa theo đúng chuẩn mực kế toán hiện nay.
Phần lớn các doanh nghiệp đều quan tâm việc áp dụng cách tính tỷ giá xác định doanh thu và chi phí bằng ngoại tệ thì nghĩa vụ đóng thuế sẽ thay đổi thế nào, liệu kế toán có phải kiểm cả việc theo dõi cả tỷ giá theo cơ quan thuế và tỷ giá theo quy định của kế toán không?
II. QUY ĐỊNH BỔ SUNG VỀ TÍNH TỶ GIÁ XÁC ĐỊNH DOANH THU CHI PHÍ BẰNG NGOẠI TỆ
Doanh nghiệp thực hiện các chế độ kế toán và kiểm toán khi tính tỷ giá doanh thu và chi phí bằng ngoại tệ được quy định tại khoản 4 sửa đổi, điều 2 TT26/2015/TT-BTC đã bổ sung Điều 27 như sau:
“Trường hợp phát sinh doanh thu, chi phí, giá tính thuế bằng ngoại tệ thì phải quy đổi ngoại tệ ra đồng Việt Nam theo tỷ giá giao dịch thực tế theo hướng dẫn của Bộ Tài chính tại Thông tư số 200/2014/TT-BTC ngày 22 tháng 12 năm 2014 hướng dẫn về chế độ kế toán doanh nghiệp như sau”.
Khi tính tỷ giá dịch thực tế để kế toán hạch toán doanh thu dựa trên tỷ giá mua vào của Ngân hàng thương mại nơi người nộp thuế mở tài khoản.
Tỷ giá giao dịch thực tế hạch toán chi phí chính là tỷ giá bán ra của Ngân hàng thương mại mà người nộp thuế mở tài khoản trong thời điểm doanh nghiệp phát sinh quan hệ mua bán ngoại tệ.